Γενικά

Το πτέρωμα προστατεύει τα πτηνά από το ψύχος και το νερό και φυσικά τα βοηθά στην πτήση τους. Το βάρος των φτερών αποτελεί το 1/10 του συνολικού βάρους του κάθε πτηνού και ο αριθμός αυτών ποικίλει ανάλογα με το κάθε είδος (πχ. το colibri έχει 900, ενώ τα καναρίνια 1500). Είναι λοιπόν σημαντικό για κάθε πτηνό να διατηρεί το πτέρωμα σε άριστη κατάσταση, ενώ οποιαδήποτε διαταραχή στην υγεία συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το πτέρωμα. Η φροντίδα του πτερώματος είναι καθημερινή, ειδικά στα ψιττακοειδή και ειδικότερα μετά από το μπάνιο, όπου το πτηνό ραμφίζει το πτέρωμα αερίζοντάς το, με σκοπό την απομάκρυνση της κερατίνης που συσσωρεύεται στη ρίζα του φτερού και εμποδίζει τη φυσική πτεροφυΐα. Παρακολουθώντας τα πτηνά λοιπόν, βλέπουμε πολλές φορές απώλεια μέρους (τοπικά ή γενικά) ή και του συνόλου του πτερώματος. Η απώλεια αυτή χαρακτηρίζεται ως πτερόρροια και μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.




Ειδή Πτερόρροιας

Την πτερόρροια μπορούμε να τη διαχωρίσουμε σε δύο βασικές κατηγορίες:
Τη φυσιολογική πτερόρροια
Την παθολογική πτερόρροια
Φυσιολογική Πτερόρροια

Ονομάζουμε την πτερόρροια με την οποία το πτηνό εισέρχεται σε μία διαδικασία ανανέωσης του πτερώματος που το καλύπτει. Συνήθως η φυσιολογική αυτή πτερόρροια παρατηρείται τους μήνες Αύγουστο Σεπτέμβριο. Εδώ να τονίσω ότι ανάλογα με το είδος του πτηνού και τις κλιματολογικές συνθήκες, η περίοδος αυτή μπορεί να διαφοροποιηθεί. Έτσι λοιπόν στα ψιττακοειδή μπορεί να παρατηρηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους (Β2). Κατά την περίοδο αυτή παρατηρούνται στο δάπεδο του κλουβιού πολλά φτερά. Το πτηνό μπορεί να έχει μια υπνηλία ή κνησμό ή δυσκολία στην πτήση, ποτέ όμως δεν θα το παρατηρήσουμε να κάθεται φουσκωμένο ή να κουρνιάζει. Εκεί θα πρέπει να υποψιαστούμε ότι πιθανό να υπάρχει και παθολογικός παράγοντας που θα πρέπει να εξεταστεί.

Κατά την φυσιολογική πτερόρροια τα αρσενικά πτηνά παύουν συνήθως να κελαηδούν. Την περίοδο αυτή ο οργανισμός του πτηνού αναζητά βιταμίνες και πρωτεΐνες για τη δημιουργία νέων φτερών, οπότε και θα πρέπει να χορηγούμε πολυβιταμινούχα σκευάσματα στο νερό και πρωτεΐνες μέσω της αυγοτροφής ή του αυγού. Επειδή το θέμα της φυσιολογικής πτερόρροιας έχει αναλυθεί και σε αυτό άρθρο δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο, πλην από το γεγονός ότι σε αυτή την κατηγορία θα ήταν καλό να εντάξουμε και τα νεογέννητα πτηνά που αλλάζουν το πτέρωμά τους. Έτσι στα καναρίνια τα νεαρά πτηνά σε ηλικία 6-8 εβδομάδων αντικαθιστούν το πτέρωμά τους, ενώ τα παπαγαλάκια σε ηλικία 10-12 εβδομάδων.

Παθολογική Πτερόρροια

Θα ονομάσουμε τη μη φυσιολογική απώλεια φτερών που συνήθως παρατηρείται εκτός της προαναφερόμενης περιόδου και που συνήθως συνδέεται με παθολογικούς παράγοντες. Συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις παρατηρείται τοπική απώλεια φτερών η οποία συνήθως ξεκινά από το φτέρωμα του κεφαλιού. Αυτού του είδους πτερόρροια μπορεί να οφείλεται (η τοποθέτηση έγινε κατά σειρά σπουδαιότητας από τη μικρότερη στη μεγαλύτερη)
Στις συνθήκες διαβίωσης του πτηνού
Σε ψυχολογικούς παράγοντες
Σε διατροφικούς παράγοντες
Σε παρασιτισμό
Σε Ορμονικές διαταραχές
Σε κύστεις
Σε ανικανότητα συντήρησης του πτερώματος
Σε μολύνσεις από βακτήρια ή μύκητες ή ιούς
Συνθήκες Διαβίωσης του Πτηνού

Οι συνθήκες διαβίωσης παίζουν σημαντικό ρόλο. Έτσι ένα μικρό κλουβί ή η τοποθέτηση πατήθρων κοντά στα κάγκελα του κλουβιού είναι οι υπαίτιοι για την καταστροφή των φτερών στην περιοχή πτερύγων και ουράς. Αντίστοιχα, εξογκώματα στο κλουβί ή λάθος τοποθετημένα είδη εστίασης έχουν όμοια αποτελέσματα. Επιπλέον οι εφημερίδες ή τα χαρτιά των περιοδικών στο πάτωμα, βάφουν το πτέρωμα με μελάνι το οποίο είναι τοξικό για τα πτηνά (ενίοτε και για τον άνθρωπο).

Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι σύντροφοι μέσα στο κλουβί. Πολλές φορές η μη σωστή προετοιμασία ζευγαρώματος στα καναρίνια οδηγεί σε ραμφισμούς και διεκδικήσεις τροφής και χώρου, ενώ η ανία στα ψιττακοειδή και η έλλειψη συντρόφου ή η επαφή με τον άνθρωπο οδηγεί σε ραμφισμούς.

Η υγρασία επιπλέον παίζει σημαντικό ρόλο. Ένα θερμό και ξηρό περιβάλλον (δωμάτιο σπιτιού το χειμώνα) οδηγεί σε εύθραυστο πτέρωμα. Όμοια αποτελέσματα έχει και ο χώρος της κουζίνας στα πτηνά.

Το ηλιακό φώς επιδρά θετικά στην ανάπτυξη των φτερών και είναι αναγκαίος παράγοντας στη διαβίωση του πτηνού. Εναλλακτικά μπορούν να τοποθετηθούν ειδικές λάμπες οι οποίες παράγουν τη χρήσιμη ακτινοβολία του ηλίου.
Ψυχολογικοί Παράγοντες

Στους ψυχολογικούς παράγοντες θα εντάξω τη φοβία από άλλα ζώα στο σπίτι (πχ γάτες), την αλλαγή του περιβάλλοντος διαβίωσης (μεταφορά), την εισαγωγή νέων πτηνών στην εκτροφή, ακόμη και η αλλαγή επίπλων στο χώρο.

Διατροφικοί Παράγοντες

Οι διατροφικοί παράγοντες συνδέονται άμεσα, από την ποικιλία των σπόρων που θα πρέπει να χορηγούνται στο πτηνό αναλόγως του είδους, τα συμπληρώματα που χορηγούνται (ασβέστιο, βιταμίνες, πρωτεΐνες κτλ) και τέλος με τον τρόπο διατήρησης της τροφής και ειδικά των σπόρων. Προσωπικά χρησιμοποιώ αεροστεγή γυάλινα βάζα στα οποία τοποθετώ 1 κιλό τροφή, με σκοπό την γρήγορη ανανέωσή της με φρέσκια. Σημαντικό ρόλο εδώ παίζει και η βιταμίνη Α η οποία σε σπόρους η παρουσία της είναι φτωχή, με αποτέλεσμα τη συχνή η παρουσίαση προβλημάτων. Η έλλειψη βιταμινών εκφράζεται με απροθυμία κίνησης και το πτηνό σε προχωρημένα στάδια (ανάλογα και την έλλειψη βιταμίνης) στηρίζεται στους ταρσούς-μετατάρσια και στις φτερούγες, ενώ τα δάχτυλα μαζεύονται σα γροθιά. Όμοια η έλλειψη πρωτεϊνών (αυγό/αυγοτροφή) επηρεάζει τη σωστή ανάπτυξη το πτερώματος.

Θεραπεία

Για τους παραπάνω παράγοντες η αντιμετώπιση είναι συχνά εύκολη, αρκεί να εντοπίσουμε το λόγο εξαιτίας του οποίου παρουσιάστηκε το πρόβλημα. Έτσι με σωστή τοποθέτηση των υλικών του κλουβιού, ή αντιμετώπισης των ψυχολογικών αιτιών ή χορήγηση καθαρής τροφής και πολυβιταμινών οδηγεί σε φυσιολογική ανάπτυξη του πτερώματος.

Παρασιτισμός

Εδώ τα πράγματα αρχίζουν να σοβαρεύουν. Αυτό διότι υπάρχουν πολλών ειδών παράσιτα τα οποία χωρίζονται στα εξωπαράσιτα και στα παράσιτα που προσβάλουν το πτηνό εσωτερικά.

Εξωπαράσιτα

Στα εξωπαράσιτα προσβάλλεται άμεσα το πτέρωμα. Τέτοια είναι οι ψείρες, οι οποίες προσβάλουν συνήθως το κεφάλι, τον τράχηλο και την ουρά, σημεία δηλαδή που το πτηνό δύσκολα ραμφίζει. Συνήθως στις ρίζες των φτερών οι θηλυκές ψείρες εναποθέτουν τα αυγά τους. Αποτέλεσμα αυτών είναι ο έντονος κνησμός και ως θεραπεία τα απλά σπρέι ή σκόνες καταπολεμούν την ψείρα. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι εκτός του πουλιού και του κλουβιού καλό είναι να ψεκάζεται και ο γενικότερος χώρος διαβίωσης και να απολυμαίνεται, ώστε να αποφευχθεί επαναπροσβολή.

Επιπλέον των ψειρών σε αυτά τα παράσιτα εντάσσονται και τα ακάρεα των γεννών Cnemidocoptes pilae, Cnemidocoptes jamaicensis, Cnemidocoptes mutans, Cnemidocoptes laevis τα οποία προσβάλουν το ράμφος και ειδικότερα τα πόδια σχηματίζοντας τη γνωστή ποδάγρα (δεν πρέπει να συγχέεται με την ευλογιά που έχει άλλη μορφή και αφήνει πληγές). Αντίστοιχα στο ράμφος παρατηρούνται λευκό υλικό το οποίο παρουσιάζει ανωμαλίες. Σημεία αυτά παρατηρούνται μικρές γυμνώσεις στα πόδια από ραμφισμούς στο ράμφος από την τριβή με τις πατήθρες. Στο εμπόριο υπάρχουν κατάλληλα φάρμακα από όλες τις εταιρείες με πιο γνωστό την epithol ενώ επιτακτική κρίνεται και η απολύμανση με μπεταντίν, ειδικότερα των πατηθρών του κλουβιού και αν είναι δυνατό καθημερινά.

Τα ακάρεα Cnemidocoptes passerum, Cnemidocoptes gallinae, Cnemidocoptes pilae εισέρχονται περιφερειακά της βάσης του καλαμιού του φτερού κυρίως στη ράχη του πτηνού. Τα συμπτώματα είναι ίδια με τα παραπάνω και τα κοινά αντιπαρασιτικά σπρέι έχουν πολύ καλά αποτελέσματα στην καταπολέμησή τους. Επιπρόσθετα υπάρχουν και τα Syringophilus bipectianatus ή κατά πολλούς πτεροφάγος ή ψώρα καλαμιού, που προσβάλει τη βάση του καλαμιού στο οποίο εισέρχεται και το πριονίζει εσωτερικά δίνοντας οδοντωτή υφή. Στο εσωτερικό τους παρατηρείται μια αλευρώδης φαιοκίτρινη μάζα.

Τέλος άφησα τη κόκκινη ψείρα λόγω της ιδιομορφίας της. Το συγκεκριμένο παράσιτο δρα κυρίως τη νύχτα, έχουν χρώμα καστανό και όταν έχουν πιεί αίμα γίνονται κόκκινα. Δεν παρασιτούν πάνω στο πτηνό (συνήθως) και την ημέρα αποσύρονται σε σχισμές. Ένας τρόπος εντοπισμού τους είναι η κάλυψη της οροφής του κλουβιού αποβραδίς με λευκό πανί ή η τοποθέτηση τσαλακωμένης χαρτοπετσέτας μέσα σε αυτό. Το πρωί παρατηρούνται μικρά κόκκινα ή καφέ στίγματα. Ως σύνηθες φάρμακο προτείνεται η χρησιμοποίηση των απλών αντιπαρασιτικών σπρέι, τα οποία όμως δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ως καλύτερη λύση είναι 1 σταγόνα frondline στη πλάτη του πουλιού, το οποίο είναι αντιπαρασιτικό για σκύλους - γάτες.

Εσωπαράσιτα

Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται λίγο. Και αυτό καθόσον το κύριο αίτιο δεν είναι ορατό με το μάτι αλλά υπάρχει η υποψία και τα σωστά αποτελέσματα τα δίνει η εργαστηριακή εξέταση. Οπτικά συνήθως εδώ έχουμε ανορθωμένο πτέρωμα ή εντοπισμένη συνήθως πτερόρροια.

Το κύριο και σύνηθες αίτιο αποτελούν τα ακάρεα τραχείας, τα οποία συναντώνται κυρίως στα καναρίνια και λιγότερο στα ιθαγενή και ψιττακοειδή. Με την προσβολή από το είδος ακάρεως και εξαιτίας του κνησμού, το πτηνό αφαιρεί το πτέρωμά του. Διεξοδικά το συγκεκριμένο σημείο αναλυτικά το έχω παρουσιάσει στο άρθρο

Ακάρεα της τραχείας

Άλλα εσωπαράσιτα αποτελούν τα γνωστά σε όλους στρογγυλά σκουλίκια (είδος Ascaridia galli, Ascaridia hermaphrodida και Ascaridia platyceri) τα οποία προσβάλουν το δωδεκαδάκτυλο και στα συμπτώματα παρατηρείται διάρροια, (εκτενώς αναλύεται εδώ ανορεξία, απώλεια βάρους, υπνηλία, ανορθωμένο πτέρωμα μερική ή ολική πτερόρροια η οποία εξαρτάται από το μέγεθος της προσβολής.

Επιπρόσθετα υπάρχουν τα πλατιά σκουλήκια, τα κοκκίδια και οι τριχομονάδες στα οποία δεν έχουμε εμφανή πτερόρροια, αλλά ανορθωμένο πτέρωμα.

Ορμονικές Διαταραχές

Τα επινεφρίδια, οι θυρεοειδείς αδένες και οι γεννητικοί αδένες συνδέονται άμεσα με την πτερόρροια ή την καταστροφή των φτερών. Έτσι η έλλειψη ιωδίου, ειδικά σε παπαγάλους, προκαλεί δυσλειτουργία των θυρεοειδών αδένων με κύριο σύμπτωμα τη δύσπνοια.

Στα καναρίνια τώρα η εντοπισμένη πτερόρροια στην περιοχή της κεφαλής σε πολλές περιπτώσεις (σύμφωνα με τη βιβλιογραφία) συνδέεται με τη λειτουργία των επινεφριδίων και των γεννητικών αδένων. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, σε αυτές τις περιπτώσεις χορηγείται τεστοστερόνη ενδομυϊκά ή από το στόμα. Στη δεύτερη περίπτωση διαλύουμε 10mg ουσίας σε 3ml νερό και από το διάλυμα δίδονται 5 σταγόνες στο στόμα 1 φορά την εβδομάδα για 6 μήνες. Προσωπικά πιστεύω ότι πιο σύνηθες είναι η εντοπισμένη πτερόρροια να οφείλεται σε μυκητιάσεις ή άλλους παράγοντες παρά σε ορμονικές διαταραχές και καλό είναι σε αυτές τις περιπτώσεις να πραγματοποιείται ειδική εξέταση από πτηνίατρο.

Κύστες

Οι κύστεις εμφανίζονται κυρίως σε καναρίνια και ειδικότερα στη ράτσα Gloster, τα οποία έχουν πιο μαλακό πτέρωμα. Στους παπαγάλους εμφανίζονται συνήθως κατά την πρώτη αλλαγή του πτερώματος ή μετά από τοπικούς τραυματισμούς. Οι κύστεις στην ουσία είναι κίτρινες ή λευκοπές ασβεστώδους σύστασης μάζες στο δέρμα ή στα φτερά του πτηνού. Σχηματίζονται λόγω του ευαίσθητου πτερώματος ή σε τραυματισμούς της περιοχής, με αποτέλεσμα το νέο φτερό να μην μπορεί να διαπεράσει το στρώμα του δέρματος και να αναπτύσσεται υποδόρια. Έτσι λοιπόν εμφανίζονται οι κύστεις και δημιουργούν ανησυχία στο πτηνό και συνήθως τις τσιμπούν με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δευτερογενείς μολύνσεις. Ως θεραπεία προτείνεται η αφαίρεση αυτών συνήθως από πτηνίατρο.

Ανικανότητα Συντήρησης του Πτερώματος

Η αδυναμία συντήρησης του πτερώματος οφείλεται σε δυσλειτουργία του ουροπυγικού αδένα, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή πάνω από την αμάρα. Το θέμα έχει αναλυτικά παρουσιασθεί στο παρελθόν στο άρθρο Λοίμωξη του ουροπυγικού αδένα (Ουροπυγίτιδα ή Σπυρί)

Μολύνσεις από Βακτήρια ή Μύκητες ή Ιούς

Σχετικά άρθρα: Μικρόβια: Ιοί, Βακτηρίδια και Μύκητες και Λοιμώδη νοσήματα στα πτηνά συντροφιάς

Εδώ τώρα ανοίγουμε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο το οποίο είναι δύσκολο η διάγνωση να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνδρομή σχετικού πτηνιάτρου.

Βακτήρια

Η μόλυνση εμφανίζεται συχνά στο εσωτερικό των πτερύγων με τη μορφή εκζέματος και επεκτείνονται στη κοιλιά και στο θώρακα. Συχνά η προσβολή αυτή μοιάζει με προσβολή από μύκητες. Συχνή είναι και η προσβολή από σταφυλόκοκκους που καταλήγει σε σοβαρή δερματοπάθεια.

Στη συγκεκριμένη κατηγορία, λόγω σημαντικότητας της ασθένειας, θα μου επιτρέψετε να αναφέρω την ψιττάκωση ή ορνίθωση, η οποία προσβάλει κυρίως τα αναπνευστικό σύστημα και η οποία οφείλεται στο βακτήριο (χλαμύδιο) Chlamydiophila psittaci. Η προσβολή αφορά όλα τα πτηνά και μεταδίδεται και στον άνθρωπο. Ειδικά η μετάδοση στον άνθρωπο, η αρρώστια είναι πολύ επικίνδυνη. Συμπτώματα είναι η επιπεφυκίτιδα, αδυναμία, τα ρινικά και οφθαλμικά εκκρίματα (συνδυαζόμενα με τοπική πτερόρροια) και παράλυση. Στη χρόνια μορφή δεν παρατηρούνται εκκρίματα. Ως θεραπεία συνιστάται η χορήγηση φαρμάκων με βάση την πενικιλίνη, ιδανική για τα αναερόβια βακτήρια ή φάρμακα με τετρακυκλίνες.

Μύκητες

Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί οι οποίοι βρίσκονται στο φυσικό περιβάλλον. Είναι εύκολο να αναπτυχθούν, η προσβολή όμως οργανισμών (ανθρώπου, ζώων κτλ) εξαρτάται από την άμυνα του κάθε οργανισμού. Έτσι ένας υγιής οργανισμός έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει τους μύκητες, ενώ ένας εξασθενισμένος (πχ ένα πτηνό μετά από συχνή χορήγηση αντιβιώσεων) δεν μπορεί να αντιδράσει και η ανάπτυξη στο δέρμα να είναι ραγδαία. Κύρια χαρακτηριστικά της μυκητίασης είναι η απώλεια πτερώματος από την κεφαλή αρχικά, επεκτεινόμενη στο σώμα του πτηνού. Στο δέρμα μερικές φορές παρατηρούνται τοπικές παχύνσεις (το καταλαβαίνουμε οπτικά σαν ζάρες δέρματος οι οποίες δεν οφείλονται σε αδυνάτισμα), ενώ υπάρχει έντονη μυρωδιά (σαν αμμωνία) στο κλουβί, λόγω των τοξικών εκκριμάτων που παράγουν οι μύκητες. Η διάγνωση γίνεται εργαστηριακά (καλλιέργεια), είναι μεταδοτική στον άνθρωπο και στα λοιπά πτηνά και θανατηφόρος. Ως αντιμετώπιση προτείνεται η άμεση απομόνωση, η ΜΗ χορήγηση αντιβιώσεων, η ενίσχυση του οργανισμού με πολυβιταμίνες η καθημερινή απολύμανση όλων των ειδών με μπεταντίν ή χλωρίνη και η επάλειψη με ιωδιούχο γλυκερίνη (μπενταντίν με γλυκερίνη) σε αναλογία 1προς 6 και εναλλάξ με αλοιφή Lamisil από το φαρμακείο (όχι gel), σε όλα τα φτερά του πουλιού με προσοχή 1 προς 1 συνολικά για 10 ημέρες.

Εκτός της δερματική μυκητίαση υπάρχουν και μύκητες που αναπτύσσονται στο αναπνευστικό (ασπεργίλλωση) και στο πεπτικό σύστημα, οι οποίοι είναι δύσκολο να εντοπισθούν. Ως φαρμακευτική αγωγή συνίσταται η χορήγηση Nystatine (υπάρχει σε υγρό και σπρέι) ή θειικό χαλκό.

Ιοί

Αποτελεί την προσβολή του πτηνού από ιούς οι πιο γνωστοί είναι
Η οφειλόμενη στον ιό Papovavirus ή γνωστή ως γαλλική πτερόρροια, η οποία προσβάλει συνήθως τα νεογνά των ψιττακοειδών.
Η οφειλόμενη στον ιό Polyomavirus PBFD, γνωστή ως νόσος του ράμφους και του πτερώματος. Παραλλαγή της αποτελεί η νόσος των νεαρών budgerigars ή BFD στην οποία παρατηρείται αιφνίδιος θάνατος των νεοσσών ή αν επιζήσουν κακή πτεροφυΐα ειδικά στην περιοχή της ουράς και πλάτης.
Δυστυχώς στις παραπάνω περιπτώσεις δεν υπάρχει θεραπεία.
πηγή:http://petbirds.gr